Orzeczenie o niepełnosprawności – co warto wiedzieć i jak je uzyskać?

Orzeczenie o niepełnosprawności to dokument, który może otworzyć drzwi do wielu form wsparcia – od świadczeń finansowych, przez ulgi podatkowe, aż po dostęp do usług rehabilitacyjnych i wsparcia zawodowego. Dla wielu osób zmagających się z przewlekłymi chorobami, ograniczeniami ruchowymi lub zaburzeniami rozwojowymi, orzeczenie to nie tylko potwierdzenie stanu zdrowia, ale również klucz do lepszego funkcjonowania w codziennym życiu. Czym dokładnie jest orzeczenie o niepełnosprawności, kto może się o nie starać i jak przebiega cała procedura?

Czym jest orzeczenie o niepełnosprawności?

Orzeczenie o niepełnosprawności to oficjalny dokument wydawany przez odpowiednie organy orzecznicze, który potwierdza, że dana osoba spełnia określone kryteria wynikające z przepisów prawa. W Polsce orzeczenia wydawane są przez powiatowe lub miejskie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności (dla osób do 16. roku życia i dorosłych) oraz ZUS lub KRUS (dla celów rentowych).

Orzeczenie określa:

• stopień niepełnosprawności (lekki, umiarkowany lub znaczny),
• symbol przyczyny niepełnosprawności (np. narząd ruchu, układ oddechowy, choroby psychiczne),
• wskazania dotyczące potrzeb i uprawnień, takich jak konieczność stałej opieki, korzystanie z usług socjalnych czy przystosowania miejsca pracy.

To nie tylko formalność – orzeczenie jest podstawą do uzyskania szeregu ulg, świadczeń i wsparcia.

Kto może się ubiegać o orzeczenie?

O orzeczenie mogą ubiegać się osoby, które z powodu stanu zdrowia doświadczają trudności w codziennym funkcjonowaniu – zarówno fizycznym, jak i psychicznym. Mogą to być m.in.:

• osoby z niepełnosprawnością ruchową,
• osoby przewlekle chore (np. cukrzyca, choroby serca, nowotwory),
• osoby z zaburzeniami psychicznymi i rozwojowymi,
• osoby niewidome lub niedowidzące,
• osoby z epilepsją, autyzmem, chorobami neurologicznymi.

W przypadku dzieci (do 16. roku życia), orzeka się niepełnosprawność bez podziału na stopnie, natomiast u dorosłych określany jest jeden z trzech stopni: lekki, umiarkowany lub znaczny.

Jak wygląda procedura uzyskania orzeczenia?

Procedura ubiegania się o orzeczenie nie jest skomplikowana, ale wymaga zebrania odpowiedniej dokumentacji i cierpliwości. Oto najważniejsze kroki:

1. Złożenie wniosku – należy pobrać i wypełnić formularz wniosku o wydanie orzeczenia. Do wniosku dołącza się:
   • aktualne zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia (nie starsze niż 30 dni),
   • dokumentację medyczną (wyniki badań, wypisy ze szpitala),
   • inne dokumenty potwierdzające trudności (np. opinie psychologa, pedagoga, logopedy).
2. Oczekiwanie na komisję – po przyjęciu wniosku urząd wyznacza termin posiedzenia komisji orzekającej, na którym obecność wnioskodawcy jest zazwyczaj obowiązkowa. Czas oczekiwania to zazwyczaj kilka tygodni.
3. Posiedzenie komisji – komisja orzekająca, w skład której wchodzi lekarz i specjalista ds. orzecznictwa, ocenia dokumentację, przeprowadza wywiad z pacjentem i podejmuje decyzję. W niektórych przypadkach możliwe jest orzeczenie „zaocznie” – bez osobistego stawiennictwa.
4. Wydanie orzeczenia – decyzja zostaje przesłana listownie. W razie niezgody z jej treścią, można złożyć odwołanie do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania.

Orzeczenie może być wydane na czas określony (np. 2–5 lat) lub na stałe – w zależności od charakteru schorzenia.

Jakie korzyści daje orzeczenie o niepełnosprawności?

Posiadanie orzeczenia otwiera dostęp do wielu form wsparcia, w tym:

• świadczeń finansowych – np. zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjne dla opiekuna, dodatek mieszkaniowy,
• ulg podatkowych – możliwość odliczeń w ramach ulgi rehabilitacyjnej (np. dojazdy na leczenie, zakup sprzętu),
• uprawnień komunikacyjnych – zniżki na bilety, możliwość korzystania z kart parkingowych,
• dofinansowań z PFRON – np. na zakup wózka inwalidzkiego, sprzętu komputerowego, przystosowanie mieszkania,
• wsparcia w zatrudnieniu – np. pierwszeństwo w programach aktywizacji zawodowej, dofinansowanie miejsca pracy,
• opieki specjalistycznej – w tym rehabilitacji domowej, turnusów rehabilitacyjnych, usług asystenckich.

Dzięki orzeczeniu można też korzystać z pomocy w instytucjach takich jak MOPS, PCPR, czy organizacje pozarządowe zajmujące się pomocą osobom z niepełnosprawnościami.

Odwołanie od orzeczenia – co zrobić, gdy decyzja nie jest satysfakcjonująca?

Jeśli osoba ubiegająca się o orzeczenie nie zgadza się z wydanym dokumentem – np. ze stopniem niepełnosprawności lub brakiem wskazań do ulg – ma prawo się odwołać. Odwołanie należy złożyć w ciągu 14 dni od daty otrzymania decyzji, kierując je do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności (za pośrednictwem zespołu, który wydał pierwotne orzeczenie).

W przypadku dalszego braku satysfakcji, istnieje możliwość wniesienia sprawy do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Choć może to być proces dłuższy, wiele osób skutecznie dochodzi w ten sposób swoich praw.

Niepełnosprawność a życie codzienne – jak pomaga orzeczenie?

Dzięki orzeczeniu wiele osób może łatwiej funkcjonować w codziennym życiu. Daje ono dostęp do pomocy w zakupie leków, rehabilitacji, nauce czy pracy. Osoby z niepełnosprawnościami mogą liczyć także na:

• specjalne warunki egzaminów szkolnych i akademickich,
• wsparcie asystenta osoby z niepełnosprawnością,
• priorytet w kolejkach do lekarzy specjalistów,
• możliwość nauki w szkołach integracyjnych lub specjalnych.

Orzeczenie nie oznacza stygmatyzacji – to forma wsparcia dla osób, które na co dzień mierzą się z trudnościami, często niewidocznymi dla otoczenia.

Źródło: https://www.relax-med.pl/orzeczenie-o-niepelnosprawnosci-czym-jest-i-kiedy-mozna-je-uzyskac/